Bankomaty dwufunkcyjne (cash recyclers)

Ewolucja sieci bankomatowej

W Europie i Azji coraz bardziej zauważalne stają się maszyny dwufunkcyjne (z ang. recyclery), czyli takie, które oprócz funkcji wypłaty gotówki pozwalają również na jej wpłatę, a gotówka pobrana w ten sposób od klientów wykorzystywana jest później do wypłat. Trend polegający na dodawaniu nowych funkcjonalności do znanych nam wszystkim tradycyjnych ATM-ów przybiera na sile, a wdrożenia maszyn dwufunkcyjnych jedynie go wzmacniają, otwierając bankom i operatorom bankomatowym możliwości sprzedaży nowych usług opartych również o gotówkę.

Prym we wdrażaniu recycler-ów wiedzie Azja, gdzie pierwsze eksperymentalne wdrożenia miały miejsce już w latach 80-tych XX wieku. Dekadę później recycler-ami zainteresowała się Europa Zachodnia. Najpóźniej maszyny tego typu zaczęły się pojawiać w USA. Prawdziwe przyspieszenie w popularyzacji recycler-ów można zaobserwować od przełomu 2010/2011, kiedy to maszyny dwufunkcyjne zaczęły się pojawiać w Europie Zachodniej i Centralnej na masową skalę jako rezultat procesu wymiany starej floty bankomatowej na nową.

Skąd popularność urządzeń, które obsługują gotówkę w czasach, kiedy udział transakcji bezgotówkowych w większości rozwiniętych gospodarek rośnie? Ma na to wpływ kilka czynników, wśród których innowacje technologiczne nie pozostają bez znaczenia. Jednak głównym powodem wyjaśniającym obecny trend wydaje się presja kosztowa, którą zaczęły odczuwać banki wraz z obniżką rentowności ich biznesu kartowego i wzrostu kosztów wynagrodzeń pracowników. Własna sieć bankomatowa jest droga w utrzymaniu (głównie z powodu kosztów obsługi gotówki i utrzymania infrastruktury) a koszty wynajęcia obcych sieci coraz wyższe. W tej sytuacji banki poszukują oszczędności wykorzystując bardziej zaawansowane technologie. Recyclery pomagają ponadto w przenoszeniu klientów do kanałów samoobsługowych, w czym odciążają tradycyjne placówki bankowe i poprawiają jakość obsługi (np. poprzez zmniejszenie kolejek w okienkach kasowych).

Czym jest recycler?

Maszyny tego typu to kolejna faza rozwoju dobrze wszystkim znanego bankomatu. To co odróżnia recycler od standardowego bankomatu, czy wpłatomatu, to wbudowany system zamkniętego obiegu gotówki. Pieniądze wpłacone przez klienta są przeliczane i weryfikowane pod kątem autentyczności i zużycia. Po zaakceptowaniu przez klienta wpłacanej sumy, gotówka transportowana jest do kasety tymczasowej, skąd rozprowadzana jest do kaset wg nominałów i może zostać wypłacona innemu klientowi. Konfiguracja wewnętrznego obiegu gotówki zależy od liczby i typu kaset na gotówkę (najczęściej nie wszystkie akceptowane nominały podlegają recyklingowi, chociaż są już rozwiązania na to pozwalające). Recycler jest zatem połączeniem bankomatu i wpłatomatu w jednej maszynie przetwarzającej te same banknoty.

Wszystko zaczęło się od jednofunkcyjnych maszyn służących jedynie do wypłat gotówkowych. Ich zaletą była stosunkowo niska cena zakupu, prosty w utrzymaniu system do zarządzania i wystandaryzowane procedury zarządzania gotówką. Kolejny etap rozwoju, na którym znajduje się nadal wiele rynków, to pojawienie się wpłatomatów, czyli jednofunkcyjnych maszyn służących do wpłat gotówkowych. Również w Polsce można spotkać je stojące obok bankomatów. Jest to korzystne rozwiązanie dla klientów, ale oznacza dodatkowe koszty dla banków i operatorów (dodatkowa powierzchnia do wynajęcia i koszty obsługi drugiej maszyny). Na krótko przed pojawieniem się recycler-ów można było jeszcze spotkać na niektórych rynkach bankomaty i wpłatomaty w ramach jednej maszyny. Było to jednak rozwiązanie bez wewnętrznego obiegu gotówki i jako takie zostało w wielu miejscach pominięte bezpośrednim przejściem z etapu oddzielnie stojących bankomatów i wpłatomatów do etapu recycler-ów.

Jaki wpływ na działalność banku może mieć wdrożenie recycler-ów?

Można wyróżnić cztery obszary, które w zależności od specyfiki rynku i konkretnego banku lub operatora, mogą przynieść wymierne korzyści:

  1. Zmniejszenie kosztów operacyjnych:
    1. Uwolnienie (przynajmniej w jakimś zakresie) pracowników oddziałów od zadań związanych z przyjmowaniem wpłat gotówkowych
    2. Zmniejszenie kosztów zarządzania obiegiem gotówki (ang. CIT, cash-in-transit) – związane z tym, że w odpowiednio dobranych lokalizacjach recycler nie będzie wymagał tak częstych wizyt, jak tradycyjny bankomat (najczęściej w popularnych, ruchliwych miejscach, takich jak galerie handlowe, dworce, lotniska, itp.)
    3. Zmniejszenie kosztów „zamrożonej” przez bank gotówki, gdyż jednym z jej bezpośrednich źródeł stają się sami klienci
    4. Zmniejszenie kosztów najmu powierzchni (w porównaniu do scenariusza stojących obok siebie bankomatów i wpłatomatów)
  2. Zwiększenie przychodów
    1. Stworzenie dodatkowego kanału sprzedaży czynnego 24/7 (klienci nie muszą dopasowywać się do godzin pracy oddziału)
    2. Częściowe uwolnienie czasu pracy doradców klienta i konsultantów od zadań operacyjnych związanych z obsługą gotówki i przeznaczenie tego czasu na lepszą obsługę i sprzedaż produktów
    3. Wprowadzenie usług dodanych opartych o gotówkę: otwieranie lokat terminowych, płatności za rachunki w gotówce, przelewy w gotówce, spłata kredytu w gotówce, wymiana walut, inne.
  3. Optymalizacja procesów
    1. Lepsze zarządzanie gotówką (wsparte dodatkowym oprogramowaniem do monitoringu stanów gotówkowych)
    2. Zwiększone bezpieczeństwo operacji gotówkowych z uwagi na rzadszy dostęp pracowników oddziałów do gotówki
  4. Zwiększona satysfakcja klientów
    1. Szybki kanał samoobsługowy niezależny od godzin pracy tradycyjnej placówki
    2. Możliwość wykonania wielu operacji i zakupu różnych usług
    3. Stworzenie wizerunku przyjaznego i nowoczesnego banku

Oczywiście opisane powyżej korzyści oraz ich skala nie są gwarantowane, a ich realizacja zależy od wielu zmiennych, wśród których należy zwrócić uwagę przede wszystkim na:

  • Kwestie lokalizacyjne
  • Koszty obsługi CIT
  • Wysokość wynagrodzeń
  • Udział transakcji gotówkowych w transakcjach ogółem
  • Dojrzałość rynku i poziom edukacji klienta
  • Typ banknotów i monet w obiegu (jeżeli bierzemy również pod uwagę moduły do obsługi bilonu)
  • Gotowość technologiczna banku
  • Inne specyficzne dla danego rynku/banku/operatora

Nie wolno również zapominać o tym, że oprócz potencjalnych korzyści związanych z wdrożeniem recycler-ów, należy przygotować się również na dodatkowe koszty w porównaniu do tradycyjnych ATM-ów:

  • Recyclery są znacznie droższe w zakupie od ATM-ów (nawet ponad 2 razy)
  • Koszty serwisu mogą być wyższe (z uwagi na większą złożoność modułu wewnętrznego obiegu gotówki i fakt, że brak jeszcze używanych części zamiennych)
  • Koszt obsługi fałszywych banknotów
  • Koszty obsługi dodatkowych reklamacji
  • Konieczne modyfikacje oprogramowania do monitoringu i zarządzania gotówką

Biorąc pod uwagę powyższe, pomysł wdrożenia recycler-ów powinien być bardzo wnikliwie przeanalizowany zarówno od strony przychodowej jak i kosztowej, żeby w końcowym rozrachunku zmiana okazała się korzystna dla banku i jego klientów.

W artykule wykorzystano informacje z: doświadczenia projektowe Payarto

Powrót do Publikacji